Szlak godeł Szalayowskich

Projekt zatytułowany jest "Szlak godeł Szalayowskich - osobliwość turystyczna Szczawnicy". Jego celem jest renowacja i rekonstrukcja drewnianych tablic znajdujących się na budynkach, w których wynajmowane są pokoje dla kuracjuszy, wczasowiczów i turystów. Tablice zwane są Szalayowskimi, ponieważ pomysł ich wprowadzenia i pierwotne wykonanie przypisuje się Józefowi Szalayowi (1802-1876), twórcy szczawnickiego uzdrowiska. Umieszczano je na tych domach, gdzie były kwatery prywatne. Chłopskie mieszkania wynajmowane gościom były początkowo bardzo prymitywne; w izbach mieszkalnych brakowało podłóg, w kuchniach - kominów, a na podwórkach zalegało błoto. Szalay próbował z tym walczyć, ale gdy zaczął się domagać szklenia okien, wprawiania podłóg i wyprowadzania kominów ponad dach, napotkał na opór miejscowej ludności. Przechytrzył ich jednak właśnie za pomocą owych tabliczek. Ogłosił, że każdy właściciel domu, który doprowadzi zagrodę do wymaganego poziomu, otrzyma prawo do umieszczenia nad drzwiami tablicy z godłem. Dla przyjeżdżających do Szczawnicy była ona czytelnym znakiem, że warunki są godziwe i można w takim domu zamieszkać. Ci, którzy takiej tablicy nie mieli, nie mogli również liczyć na gości.

Na szyldzie znajdowało się malowidło i napis. Oba elementy ukrywały informację o charakterze albo talentach gospodarza; przykładowo Słowikowie mieli w godle Szalayowskim dzwon, Malinowscy - serce, Zachwiejowie - anioła, a wojujący z Szalayem Węglarzowie - węża lub smoka. Wieszanie tablicy było swoistym wydarzeniem, któremu nadawano uroczystą oprawę; uczestniczyła w nim orkiestra zdrojowa, a drzwi wieńczono girlandami z jedliny.

W Szczawnicy doliczono się 105 tablic powstałych w ciągu tych dwustu lat; ich wykonawcy nie są znani poza pierwszym - Józefem Szalayem i współczesnymi: Józefem Bieńkiem, Janem Papieżem, Janem Zachwieją, którzy na zlecenie prywatnych właścicieli domów lub miejscowego oddziału PTTK rekonstruowali tablice. Wiele z godeł znikło przy rozbiórkach budynków albo przebudowach, kilka z nich znajduje się w Muzeum Pienińskim.

Teraz miasto chce wykorzystać godła Szalayowskie, budzące zainteresowanie wśród przyjezdnych, jako produkt turystyczny i niespotykany gdzie indziej sposób znakowania kwater gościnnych. Stąd wziął się projekt złożony za pośrednictwem Miejskiego Ośrodka Kultury i Sportu do konkursu ofert "Małopolska Gościnna", organizowanego przez województwo małopolskie. Całkowity koszt opiewa na ponad 130 tys. zł, przy czym dotacja wynosiłaby 120 tys. zł. Projekt obejmuje renowację istniejących obecnie 28 tablic, rekonstrukcję 77 godeł i wydanie folderu - przewodnika w nakładzie 1 tys. sztuk, promującego unikatowy szlak godeł Szalayowskich.

Na razie miasto otrzymało dotację w wysokości 18 tys. zł na pierwszy etap projektu. Obejmie on prowadzoną od września do końca roku renowację i rekonstrukcję drewnianych tablic Szalayowskich, natomiast w następnych latach przewidziano nadawanie właścicielom kwater prywatnych nowych tablic nawiązujących swoją formą do godeł Szalayowskich. Ponadto nowe tablice będą wręczane również osobom zasłużonym dla Szczawnicy, stanowiąc swoiste wyróżnienie i uhonorowanie za działalność na rzecz miasta. (TEZ)